Tại sao cần hiệu chuẩn dụng cụ đo lường

Nếu bạn làm trong lĩnh vực sản xuất thực phẩm, nông nghiệp hoặc hậu cần, chắc hẳn bạn biết hiệu chuẩn dụng cụ đo lường rất quan trọng. Tuy nhiên, không phải ai cũng rõ thiết bị nào cần hiệu chuẩn. Trong bài viết này, Elitech.asia sẽ giải thích về hiệu chuẩn thiết bị là gì, tại sao hiệu chuẩn thiết bị lại quan trọng, tần suất hiệu chuẩn thiết bị và các loại hiệu chuẩn thiết bị phổ biến nhất.

Hiệu chuẩn dụng cụ đo lường là gì?

Hiệu chuẩn là quá trình xác định độ chính xác của thiết bị đo lường bằng cách so sánh kết quả đo của thiết bị đó với một thiết bị chuẩn có độ chính xác cao hơn hoặc với một giá trị chuẩn được biết đến. Khi được hiệu chuẩn đúng cách, người dùng có thể yên tâm rằng thiết bị cung cấp kết quả chính xác trong phạm vi cho phép.

Quá trình này thường sử dụng một tiêu chuẩn hiệu chuẩn được công nhận, chẳng hạn như từ NIST. Thiết bị cần hiệu chuẩn sẽ được điều chỉnh sao cho các số đo của nó khớp với số đo từ tiêu chuẩn. Mục tiêu chính của hiệu chuẩn là đảm bảo thiết bị đo lường hoạt động chính xác trong giới hạn phạm vi được quy định, từ đó giúp người sử dụng tin tưởng vào độ chính xác của các kết quả đo và yên tâm khi áp dụng thiết bị vào các công việc quan trọng.

Tùy vào độ chính xác yêu cầu, việc hiệu chỉnh có thể phải lặp lại nhiều lần để đạt độ chính xác mong muốn. Sau khi hoàn tất, thiết bị sẽ được ghi lại ngày, giờ hiệu chuẩn cùng với tên người thực hiện. Các hồ sơ này rất quan trọng để đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc, tính minh bạch và duy trì độ chính xác của thiết bị theo thời gian.

Khi nào cần hiệu chuẩn dụng cụ đo lường?

Thiết bị đo cần được hiệu chuẩn trong các trường hợp sau:

• Theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Sau khi thiết bị chịu tác động mạnh, như va đập hoặc sự cố điện.
• Theo chu kỳ định kỳ (hàng năm, hàng quý, hoặc hàng tháng).

Việc không hiệu chuẩn thiết bị đo có thể gây ra chi phí và rủi ro lớn hơn nhiều so với chi phí hiệu chuẩn. Vì vậy, hãy hiệu chuẩn thiết bị thường xuyên tại các đơn vị uy tín để đảm bảo kết quả đo luôn nằm trong phạm vi cho phép.

Quy trình hiệu chuẩn dụng cụ đo lường

Quy trình hiệu chuẩn cũng phải đảm bảo rằng kết quả đo có thể truy nguyên tới các tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế. Chẳng hạn như tiêu chuẩn của Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia (NIST) ở Hoa Kỳ hoặc Cục Tiêu chuẩn Ấn Độ (BIS).

Về cơ bản, hiệu chuẩn là quá trình so sánh kết quả đo của thiết bị với một tiêu chuẩn. Tuy nhiên, trong thực tế, hiệu chuẩn còn bao gồm cả việc điều chỉnh và khắc phục sai lệch để đảm bảo độ chính xác. Một quy trình hiệu chuẩn đầy đủ cần có:

• Thiết bị chuẩn có độ chính xác cao.
• Nhân viên được đào tạo bài bản và có chứng chỉ chuyên môn.
• Quy trình kiểm tra và xác nhận thiết bị.
• Tiêu chí đạt-không đạt rõ ràng.
• Hệ thống ghi chép đầy đủ kết quả và các bước hiệu chuẩn.

Hiệu chuẩn có thể thực hiện thủ công hoặc tự động. Với các thiết bị thông minh, chúng có thể tự hiệu chỉnh mà không cần can thiệp thủ công. Có hai phương pháp phổ biến:

1. Hiệu chuẩn tại hiện trường: Thiết bị được kiểm tra trong điều kiện làm việc thực tế mà không cần tháo rời. Cách này thường chính xác hơn vì tính đến các yếu tố môi trường (như tiếng ồn hoặc nhiệt độ)
2. Hiệu chuẩn trên băng ghế: Thiết bị được tháo rời và hiệu chuẩn trong môi trường kiểm soát, thường sử dụng các công cụ hiệu chuẩn chuyên dụng.

Hiệu chuẩn tuyến tính, thường áp dụng cho các thiết bị đo lường thông thường, là phương pháp đơn giản nhất. Phương pháp này chỉ yêu cầu kiểm tra tại hai điểm: giới hạn trên và giới hạn dưới của phạm vi đo. Ngược lại, hiệu chuẩn năm điểm phức tạp hơn, vì cần kiểm tra tại nhiều vị trí trong phạm vi đo để nâng cao độ chính xác. Trong khi đó, hiệu chuẩn hai chiều (cả chiều tăng và chiều giảm) được thực hiện nhằm phát hiện hiện tượng trễ của thiết bị khi đo theo các hướng khác nhau.

Thiết bị kỹ thuật số thường hỗ trợ điều chỉnh phạm vi đo lường trong hiệu chuẩn. Trong khi đó, các dụng cụ rời rạc, như công tắc quy trình, chỉ cần điều chỉnh một điểm ngắt duy nhất. Với các dụng cụ yêu cầu độ chính xác cao, nên thực hiện hiệu chuẩn phi tuyến tính theo hướng dẫn của nhà sản xuất, vì quy trình này phức tạp hơn và đòi hỏi nhiều bước kiểm tra.

Các thiết bị kỹ thuật số thường có thể được điều chỉnh để đảm bảo chúng hoạt động chính xác trong khoảng phạm vi đo lường. Ngược lại, những dụng cụ đơn giản hơn, như công tắc quy trình, chỉ cần điều chỉnh tại một điểm nhất định (thường là điểm mà công tắc kích hoạt).

Đối với các thiết bị cần độ chính xác cao, quá trình hiệu chuẩn sẽ phức tạp hơn. Thay vì chỉ kiểm tra tại một vài điểm, kỹ thuật viên cần thực hiện hiệu chuẩn phi tuyến tính, tức là kiểm tra và điều chỉnh tại nhiều mức đo khác nhau theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Điều này đảm bảo thiết bị hoạt động chính xác trên toàn bộ phạm vi đo, nhưng cũng đòi hỏi nhiều công sức và thời gian hơn.

Tóm lại, mỗi loại thiết bị đo đều có yêu cầu hiệu chuẩn riêng, và việc tuân thủ quy trình hiệu chuẩn phù hợp sẽ đảm bảo độ chính xác và hiệu suất của thiết bị trong thời gian dài.

Tần suất hiệu chuẩn dụng cụ đo lường

1. Theo khuyến nghị của nhà sản xuất:
   Nhà sản xuất thường cung cấp hướng dẫn về tần suất hiệu chuẩn trong tài liệu kỹ thuật. Tuy nhiên, với các ứng dụng đo lường quan trọng, thời gian hiệu chuẩn có thể cần ngắn hơn hoặc tuân theo các tiêu chuẩn ngành như ASTM 2570, ISO 9000, ISO/IEC 17025, hoặc MIL-STD.
2. Trước khi thực hiện dự án đo lường quan trọng:
   Trước khi tiến hành các dự án yêu cầu đo lường chính xác cao, hãy kiểm tra và hiệu chuẩn các thiết bị dự kiến sử dụng. Sau khi hiệu chuẩn, bảo quản thiết bị để tránh sử dụng trước dự án. Điều này đảm bảo kết quả đo lường đáng tin cậy, giúp đưa ra các quyết định hoặc hành động dựa trên dữ liệu chính xác.
3. Sau khi hoàn thành dự án đo lường quan trọng:
   Sau khi sử dụng thiết bị trong một dự án, có thể có những sai lệch hoặc thay đổi nhỏ trong kết quả đo do các yếu tố môi trường hoặc việc sử dụng thiết bị trong quá trình thử nghiệm. Hiệu chuẩn thiết bị sau sử dụng giúp phát hiện bất kỳ sai lệch nào xảy ra trước, trong hoặc sau quá trình thử nghiệm, đặc biệt quan trọng trong các ngành như dược phẩm, nơi hiệu chuẩn trước và sau dự án thường là bắt buộc.
4. Sau sự cố hoặc tác động vật lý:
   Nếu thiết bị bị rơi, va đập hoặc gặp sự cố (như quá tải), cần được hiệu chuẩn ngay để kiểm tra tính chính xác. Đôi khi, thiết bị có thể trông bình thường bên ngoài nhưng các thành phần bên trong bị ảnh hưởng.
5. Theo yêu cầu của dự án hoặc ngành:
   Một số dự án hoặc ngành yêu cầu thiết bị được hiệu chuẩn và chứng nhận, ngay cả khi không được quy định rõ ràng. Hiệu chuẩn hàng năm là phổ biến nhất, nhưng tần suất này có thể thay đổi tùy theo yêu cầu QA hoặc quy định ngành.
6. Tần suất định kỳ:

• Hàng tháng, hàng quý hoặc nửa năm: Thích hợp khi bạn thực hiện các phép đo thường xuyên hoặc có độ chính xác cao. Tần suất ngắn hơn giúp giảm nguy cơ sai số và cải thiện độ chính xác của thiết bị, đặc biệt với thiết bị cũ dễ bị trôi kết quả.
• Hàng năm: Đây là lựa chọn phổ biến nhất, cân bằng giữa chi phí và tính thận trọng, phù hợp với cả các phép đo quan trọng và không quan trọng.
• Hai năm một lần: Nếu thiết bị ít được sử dụng và không tiếp xúc với các sự kiện bất thường, hiệu chuẩn ở tần suất dài hơn có thể tiết kiệm chi phí.

Chi phí và rủi ro của việc không hiệu chuẩn dụng cụ, thiết bị

1. Tăng chi phí và bảo trì:
   Nếu thiết bị không được hiệu chuẩn thường xuyên các doanh nghiệp có thể mất nhiều chi phí hơn để sửa chữa, bảo trì và thay thế phụ tùng. Ngoài ra, thiết bị hoạt động không chính xác sẽ tiêu tốn thêm thời gian và năng lượng, làm tăng chi phí vận hành về lâu dài.
2. Nguy cơ mất an toàn:
   Thiết bị đo lường không được hiệu chuẩn có thể gây nguy hiểm cho nhân viên, làm hỏng các thiết bị khác và dẫn đến gián đoạn công việc. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự an toàn của người lao động mà còn có thể khiến công ty bị phạt hoặc phải chịu kiện tụng từ các vụ bồi thường.
3. Sản phẩm kém chất lượng:
   Dụng cụ đo lường không chính xác sẽ làm giảm chất lượng sản phẩm. Ví dụ, máy đo nhiệt độ độ ẩm kém có thể khiến thực phẩm bị hỏng, sản phẩm bị biến dạng hoặc không đạt yêu cầu, gây lãng phí lớn và ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp.
4. Rủi ro sức khỏe:
   Trong sản xuất thực phẩm, việc sử dụng các thiết bị đo như nhiệt kế tự ghi không được hiệu chuẩn định kỳ có thể khiến sản phẩm không đạt tiêu chuẩn an toàn, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng. Điều này không chỉ gây mất mát tài chính do phải tiêu hủy sản phẩm mà còn làm giảm lòng tin của người tiêu dùng.
5. Ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp:
   Nếu công ty liên tục sản xuất sản phẩm kém chất lượng hoặc không an toàn, danh tiếng của bạn sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Những đánh giá tiêu cực từ khách hàng hoặc thông tin lan truyền trên mạng xã hội sẽ làm giảm độ tin cậy, gây thiệt hại lâu dài cho thương hiệu.

Vì thế chi phí của việc không hiểu chuẩn dụng cụ, thiết bị có thể lên đến hàng tỷ đồng vì khi thiết bị không chính xác có thể gây tai nạn, thương tật cho người lao động. Chi phí bồi thường hoặc kiện tụng có thể từ vài triệu đến hàng tỷ VNĐ mỗi vụ.

Hiệu chuẩn dụng cụ không chỉ là một quy trình kỹ thuật mà còn là nền tảng đảm bảo chất lượng trong bất kỳ lĩnh vực sản xuất hoặc dịch vụ nào. Duy trì độ chính xác của thiết bị đo lường, doanh nghiệp có thể kiểm soát tốt hơn các thông số quan trọng, giảm thiểu lỗi và tối ưu hóa hiệu suất hoạt động.

Vì vậy, hiệu chuẩn dụng cụ không chỉ là một công việc cần làm mà còn là một khoản đầu tư chiến lược vào chất lượng và thành công lâu dài của doanh nghiệp. Liên hệ ngay với Elitech.asia để được tư vấn và cung cấp các giải pháp hiệu chuẩn chuyên nghiệp, giúp doanh nghiệp bạn đạt hiệu quả cao nhất trong mọi hoạt động.